Onderzoek jonge donateurs

27/11/2016,

Het Ministerie van Financiën overweegt de succesvolle giftenaftrek af te schaffen. Dat kortzichtige besluit zou goede doelen benadelen, maar ook de vrijheid van meningsuiting schaden. Waarom dreigt dan toch opheffing ervan? Renée Steenbergen  onderzoekt hoe dit zit.

Zie ook www.fondsenwerving.nl
 

De giftenaftrek, waar is die precies voor bedoeld en waarom wil Financiën die nu het liefst schrappen?  Vakblad Fondsenwerving vroeg het aan Sigrid Hemels, hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit. Hemels geeft aan dat deze fiscale aftrekpost, ingevoerd  in 1952, is ingesteld om ‘door het verminderen van belasting van schenkers verlichting te bevorderen van  de financiële moeilijkheden van algemeen nut beogende instellingen’. Voor mensen die dachten dat deze fiscale aftrekpost bedoeld is om particuliere gevers te helpen: dat is niet de primaire reden.

Maar een sociaal-democratisch land als Zweden schafte de giftenaftrek –die pas kort daarvoor was ingevoerd- onlangs af met het argument dat het onjuist zou zijn private giften van individuen mee te financieren uit publiek geld- dus uit belastinggeld opgebracht door burgers. Terwijl daar niet via democratische weg over meebesloten is door de belastingbetalers.

Hemels wijst op het aanzienlijke maatschappelijke effect van de giftenaftrek dat medefinanciering uit publiek geld rechtvaardigt: ‘Als we alleen aan de overheid overlaten te bepalen wat goed is voor ons, wordt de invloed van burgers op het maatschappelijke veld kleiner. Via giften kunnen burgers hun steun geven aan minderheidsgroeperingen, milieubescherming of onderzoek naar zeldzame ziektes. Zo kunnen wij meebepalen wat “goed” is en steun verdient.’ De giftenaftrek bevordert die keuzevrijheid en laat daarmee ruimte voor visies die afwijken van de overheidspolitiek.

Het effect is daardoor, benadrukt Hemels, dat deze fiscale regeling de democratische meningsuiting bevordert: ‘Het mooie aan de giftenaftrek is, dat het een publiek-private samenwerking in het klein is. De overheid stelt vast aan welke criteria goede doelen moeten voldoen en verleent ze bij goed gedrag de status van algemeen nut beogende instelling (anbi). Daarmee waarborgt hij voor gevers dat deze doelen bonafide zijn. Vervolgens mogen burgers hun individuele keuzes maken.’ 

Hemels wijst ook op de gemeten effecten van geefgedrag: ‘In landen met een giftenaftrek neemt het geven toe.’ De verklaring hiervoor is deels economisch: als geven goedkoper wordt –mensen krijgen immers een deel van hun gift terug in de vorm van belastingvoordeel- dan gaan zij vaak  méer geven. Een bijkomend effect van zo’n regeling is, dat geven meer onder de aandacht wordt gebracht waardoor mensen vaker een donatie doen.

Van cruciaal belang is ook, dat de aftrek ook voor mensen met een bescheiden beurs toegankelijk en stimulerend is. Voor periodieke giften –gespreid over vijf achtereenvolgende jaren- geldt geen minimum en daarmee  zijn ook kleine giften aftrekbaar. Hiermee stimuleert de overheid dat burgers zich voor langere tijd aan een goed doel verbinden, en het geeft zo’n anbi zekerheid over een deel van de inkomsten voor de komende jaren. Daarmee is de regeling zeer gebruiksvriendelijk, zeker nu ook voor periodieke giften geen akte van een notaris meer nodig is.  

De belastingdienst verwacht dat er dit jaar voor 354 miljoen euro gebruik wordt gemaakt van de giftenaftrek. Dat lijkt veel publiek geld. Hemels becommentarieert: 

‘De hypotheekrente-aftrek kost de staatskas jaarlijks circa 8 miljard euro. Terwijl daar  alleen de huizenbezitter zelf van profiteert. Toch wordt die ook betaald uit publiek geld. De giftenaftrek is dus relatief goedkoop, terwijl de ‘opbrengsten’ groot zijn.’

Dat gaat om financieel profijt, want musea, gezondheidsfondsen, kerken, welzijns- en hulporganisaties met anbi-status krijgen meer giften binnen. Maar er ook maatschappelijk rendement is groot: het genoemde pluralisme in de samenleving dat wordt bevorderd. Dit kan niet in geld uitgedrukt worden, maar behoort tot de immateriële waarden die de giftenaftrek steunt en uitdraagt.

Waarom overweegt Financiën dan toch om deze succesvolle regeling af te schaffen? Dat is ook in strijd met het overheidsbeleid om burgers juist te stimuleren om méer te geven en te participeren. Is het misschien een bezuinigingsmaatregel? Het antwoord is onthutsend. 

Hoogleraar Belastingrecht Hemels: ‘Er zit geen enkele politieke visie achter dreigende opheffing van de giftenaftrek, dat maakt het extra zuur. Het gaat zelfs niet om een bezuiniging. De reden is louter bureaucratisch. De belastingdienst wil gaan werken met vooringevulde aangiftes, en daarom wil men zoveel mogelijk aftrekposten voor particulieren schrappen, omdat die pas aan het eind van het jaar bekend zijn en dan verrekend moeten worden.’ Vreemd genoeg worden aftrekposten van bedrijven gewoon gehandhaafd.

De vooringevulde aangifte is ook de reden dat het kabinet heeft voorgesteld om per 1 januari 2017 de Monumentenaftrek voor bewoners van monumentenpanden af te schaffen.  Hemels wijst naar landen als Noorwegen, Spanje en Zuid-Afrika die ook werken met vooringevulde aangiftes bij de belastingopgave, maar die wèl een giftenaftrek hebben. 

Gevraagd naar de kans dat de afschaffing van de giftenaftrek er inderdaad komt, toont Hemels zich zeer bezorgd: ‘Er komen verkiezingen aan en het is duidelijk dat ambtenaren van Financiën de afschaffing ervan –opnieuw- op tafel zullen leggen bij coalitie-besprekingen. Dan kan de aftrek geofferd worden tijdens onderhandelingen.’ Zij vindt het opvallend dat het kabinet niet tegemoet wil komen aan de wens van de Tweede Kamer dat het vóor de verkiezingen een kabinetsvisie wordt gegeven op de evaluatie van de giftenaftrek van de Commissie Dijkhuizen- een recent rapport waar deskundigen veel kritiek op hebben. Eind januari pas wordt die naar de Tweede Kamer gestuurd.

Het is daarom van groot belang dat er op de trom geslagen wordt door de goede doelen-sector en door burgers en belangenorganisaties. Het gaat immers om de vrijheid om onze eigen normen en waarden uit te drukken en onze stem in het maatschappelijke veld zo goed mogelijk te laten horen. Als u geven een warm hart toedraagt, protesteer dan tegen een mogelijke afschaffing van de giftenaftrek.  

 

Terug